Vừa chống biến đổi khí hậu vừa có giá trị kinh tế, cây dừa nước được ưa chuộng ở khắp đất nước. Khai thác sản phẩm từ rừng trồng dừa nước cho hiệu quả kinh tế cao, bền vững, đặc biệt phù hợp với du lịch sinh thái.

BĐKH làm cho các trận bão tố, lũ lụt xảy ra thường xuyên hơn với mức độ tàn phá nghiêm trọng hơn, đồng thời nhiều loại bệnh lạ cũng xuất hiện và hoành hành chứ không chỉ khu trú trong một khu vực địa lý nhỏ. Điều này đòi hỏi quy hoạch đất sản xuất, cơ cấu cây trồng cũng phải thay đổi.

Cây dừa là cây trồng sẽ chống chịu được với vùng đất mặn lợ, vùng đất bị mặn xâm nhập vào mùa khô. Dừa là một cây trồng thích nghi với việc thay đổi khí hậu vì nó giữ được độ cao của mực nước ngầm, kiểm soát xói mòn. Những hàng dừa tạo thành những bức tường chắn gió mạnh mẽ và làm giảm bớt thiệt hại do những cơn bão và lốc xoáy gây ra.

Ngoài ra, cây dừa làm trẻ hóa và sáng tạo đất vì ít sử dụng các loại phân bón hóa học và thuốc trừ sâu. Trồng dừa cùng với các hoạt động kinh tế liên quan đến cây dừa nói chung đã và đang tạo ra các cơ hội giúp cho các tiểu điền, ngư dân ở các vùng dễ bị tổn thương có thể tham gia nhằm thích nghi và làm giảm đi tác hại của Biến đổi khí hậu và cân bằng sinh thái, ổn định cuộc sống.

Hiện nay, diện tích trồng dừa nước ven biển, cửa sông, vùng hồ sinh thái đô thị, ven đê biển của Quảng Ninh liên tục tăng. Khai thác sản phẩm từ rừng trồng dừa nước cho hiệu quả kinh tế cao, bền vững, đặc biệt phù hợp với du lịch sinh thái.

Gần đây, tại khu vực rừng ngập mặn Quảng Điền (Thừa Thiên Huế) xuất hiện lớp tập huấn, chuyển giao kỹ thuật khai thác, chế biến, bảo quản, sử dụng lá dừa nước cho người dân và công nhân của Hợp tác xã Mây Tre Đan. Theo đó, Hợp tác xã Mây Tre Đan sẽ sử dụng lá dừa làm tấm lợp, bện tường chòi du lịch, đan giỏ xách, làm mũ đội, gói bánh… Mỗi mét vuông tấm lợp, tường làm chòi có giá 80.000-100.000 đồng, thời gian sử dụng từ 5-6 năm. Bên cạnh đó, các sản phẩm được Hợp tác xã hướng đến sản xuất, thay thế thói quen sử dụng bao bì nylon nhằm bảo vệ môi trường như dây nón, quà lưu niệm, túi xách, giỏ đựng thực phẩm… có thể sử dụng nhiều lần.

Tại Việt Nam đã có dây chuyền sản xuất ván sợi ép từ cuống lá dừa nước, làm vật liệu xây dựng nhà. Chồi non còn được chế biến thức ăn cho tôm hùm đất. Nội nhũ của quả dừa non có thể dùng để ăn, bổ sung vào nguyên liệu làm kem; nội nhũ quả già làm nút áo, hoặc đồ mỹ nghệ giả ngà. Nhựa lấy từ buồng hoa, buồng quả dừa nước có thể sản xuất rượu, giấm, nước giải khát…

Luận văn Tiến sĩ của Lê Thị Thanh Thủy (Đại học Cần Thơ) cho thấy, dừa nước có thể được khai thác để chế biến đường như cây thốt nốt ở Campuchia. Theo nghiên cứu của tác giả Thanh Thủy, dừa nước có ưu thế hơn nhiều loại cây trồng khác, nhất là trong điều kiện biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, nước mặn ngày một dâng cao và tiến sâu vào đất liền. Nếu có rừng dừa nước án ngữ ở tầng ngoài thì được coi như một lớp giấy lọc ngăn bớt một phần muối từ biển đưa vào đồng ruộng.

Ngoài ra, có một nguồn lợi từ dừa nước mà từ trước đến nay ít ai nghĩ đến, đó là nguồn lợi về đường. Tỉ lệ đường chứa trong nhựa hoa dừa nước chiếm đến 17%, trong khi đường mía chỉ khoảng 10%. Thu hoạch nhựa hoa dừa nước cũng không quá phức tạp. Nhựa thu được đem về nấu thành đường. Công nghệ này (từ Khoa Nông nghiệp và Sinh học ứng dụng, thuộc Đại học Cần Thơ) đã được cấp bản quyền.

Từ kết quả nghiên cứu sản xuất thử, tác giả Thanh Thủy đã cho biết cứ 1.000 m2 có 250 bụi dừa nước, lấy tỉ lệ ra hoa là 50% thì cũng được 125 buồng hoa đạt tiêu chuẩn thu nhựa, mỗi buồng hoa thu được 58 lít nhựa. Như vậy, tổng cộng có 6.875 lít nhựa hoa trên 1.000 m2, sản xuất được 1.058 kg đường chảy. Nếu giá bán là 15.000 đồng/kg đường chảy thì thu được 15.870.000 đồng. Sau khi trừ tổng chi phí khoảng 7.560.000 đồng, mức lãi sẽ là 8.310.000 đồng/1.000 m2 đất bờ sông.

Nguồn lợi này mở ra một hướng đi để các hộ gia đình có thể trở thành xưởng thủ công sản xuất đường dừa nước, mở ra khả năng sống chung với biến đổi khí hậu, nước mặn dâng cao mà không lo cuộc sống bị xáo trộn.

Trong nông nghiệp việc thích nghi và giảm thiểu tác động của BĐKH là chìa khóa của vấn đề và việc thiết lập những hệ thống nông nghiệp và thực hành quản lý bền vững sẽ góp phần làm giảm nhẹ tác động của BĐKH. Cây dừa chính là lời giải đáp cho nguy cơ biến đổi khí hậu và nước biển dâng, là cây của mục tiêu thiên niên kỷ.

Nguyễn Linh (T/h)