Theo Nomura, việc Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo tấm cùng tăng thuế xuất khẩu hàng loạt các loại gạo khác sẽ gây tác động khắp châu Á với một số quốc gia chịu ảnh hưởng, trong khi một số quốc gia có thể sẽ hưởng lợi như Việt Nam và Thái Lan.

Trước đó từ 9/9, để kiểm soát giá gạo nội địa cũng như đảm bảo an ninh lương thực trong bối cảnh lượng mưa ghi nhận được tại các bang sản xuất gạo chính của Ấn Độ thất thường, New Delhi đã ban hành lệnh cấm xuất khẩu gạo tấm. Ngoài gạo tấm bị cấm xuất khẩu hoàn toàn, CNBC cho biết các loại gạo khác sẽ phải chịu thuế xuất khẩu 20%.

Trong năm 2021, xuất khẩu gạo của Ấn Độ đạt 21,5 triệu tấn nhưng sản lượng đã giảm 5,6% trong năm 2022 kể từ 2/9, do lượng mưa gió mùa dưới mức trung bình, ảnh hưởng trực tiếp đến thu hoạch.

Theo bà Sonal Varma, nhà kinh tế cấp cao tại Nomura, đối với Ấn Độ, tháng 7 và tháng 8 là những tháng quan trọng nhất đối với lượng mưa, vì chúng xác định lượng lúa được gieo. Tuy nhiên tới năm nay, các bang sản xuất gạo lớn của Ấn Độ như Tây Bengal, Bihar và Uttar Pradesh đang nhận được lượng mưa ít hơn từ 30% đến 40% so với mọi năm. Mặt khác, dù lượng mưa có gia tăng vào cuối tháng 8, việc gieo hạt càng bị trì hoãn thì nguy cơ năng suất sẽ càng thấp.

Theo Nomura trích dẫn chính phủ Ấn Độ, sản lượng gạo trong mùa gió Tây Nam từ tháng 6 đến tháng 10 có thể giảm từ 10 đến 12 triệu tấn. Điều này cũng tương đương với việc năng suất cây trồng có thể giảm tới 7,7% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong bối cảnh đó, tác động của việc Ấn Độ hạn chế xuất khẩu gạo sẽ ảnh hưởng tới toàn châu Á, đặc biệt là những quốc gia Đông Nam Á phụ thuộc vào nguồn gạo nhập khẩu như Philippines và Indonesia.

Nomura nhận định tác động của lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ sẽ được cảm nhận trực tiếp bởi các quốc gia nhập khẩu từ Ấn Độ và gián tiếp bởi tất cả các nhà nhập khẩu gạo. Nguyên nhân là do Ấn Độ chịu trách nhiệm xuất khẩu tới 40% lượng gạo toàn cầu, vậy nên bất kỳ lệnh cấm hay hạn chế nào cũng sẽ ảnh hưởng tới giá gạo thế giới.

Đối với Philippines, quốc gia nhập khẩu hơn 20% nhu cầu tiêu thụ gạo, giá gạo tại đây có nguy cơ tăng giá cao nhất tại châu Á. Nguyên nhân là do Philippines là nhà nhập khẩu ròng hàng hóa lớn nhất châu Á với gạo và các sản phẩm từ gạo chiếm 25% thị phần trong rổ lương thực CPI, mức tỷ trọng cao nhất trong khu vực.

Trên hết, CNBC trích dẫn dữ liệu từ Cơ quan thống kê Philippines cho thấy lạm phát ở nước này ở mức 6,3% vào tháng 8 – cao hơn phạm vi mục tiêu của ngân hàng trung ương là 2% đến 4%. Do đó, lệnh cấm xuất khẩu của Ấn Độ sẽ là một đòn giáng mạnh vào quốc gia Đông Nam Á này.

Tương tự, lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ cũng sẽ gây bất lợi cho Indonesia. Theo báo cáo của Nomura, quốc gia này phụ thuộc vào nhập khẩu cho 2,1% nhu cầu tiêu thụ gạo của mình trong khi gạo chiếm khoảng 15% trong rổ lương thực CPI quốc gia theo Statista.

Tuy nhiên, đối với một số quốc gia châu Á khác, ảnh hưởng có thể sẽ không quá nặng nề. Một ví dụ có thể kể tới là Singapore khi nước này nhập khẩu tất cả gạo của mình với 28,07% trong số đó đến từ Ấn Độ vào năm 2021, theo Trade Map. Theo bà Varma, Singapore lại không dễ bị tổn thương như Philippines và Indonesia vì “tỷ trọng gạo trong rổ tính CPI của nước này khá nhỏ”.

Trên thực tế, người tiêu dùng ở Singapore có xu hướng chi “một phần lớn” chi phí cho các dịch vụ, một xu hướng thường xảy ra ở các nước có thu nhập cao hơn. Trong khi đó, các nước có thu nhập thấp và trung bình lại có xu hướng chi tiêu nhiều hơn cho thực phẩm. Tác động vì vậy cũng cần được nhìn nhận từ khía cạnh tác động đến chi tiêu của người tiêu dùng và mức độ ảnh hưởng của các quốc gia phụ thuộc vào các mặt hàng thực phẩm nhập khẩu.

Ngược lại, một số quốc gia trong khu vực Đông Nam Á như Việt Nam và Thái Lan thậm chí có thể hưởng lợi từ lệnh cấm này từ Ấn Độ. Theo Nomura, nguyên nhân do hai quốc gia này là các nhà xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, biến họ trở thành lựa chọn thay thế hàng đầu cho các quốc gia đang tìm cách lấp đầy khoảng trống.

Về phía Việt Nam, tổng sản lượng gạo của cả nước năm 2021 đạt 44 triệu tấn với xuất khẩu đạt 3,133 tỷ USD theo một báo cáo được công bố vào tháng 7 của công ty nghiên cứu Global Information. Còn Statista cho thấy Thái Lan sản xuất được 21,4 triệu tấn gạo trong năm 2021, tăng 2,18 triệu tấn so với năm 2020.

Với sự gia tăng xuất khẩu và lệnh cấm của Ấn Độ gây áp lực lên giá gạo, theo Nomura, tổng giá trị xuất khẩu gạo sẽ tăng lên và hai nước Việt Nam và Thái Lan sẽ được hưởng lợi từ điều đó.

Ngân Hà