Tại buổi khai trương Trung tâm đặc sản Mekong Connect ở Phú Quốc ngày 21.4.2021, tôi bị thu hút bởi gói Snack Nấm của tỉnh Vĩnh Long. Cầm gói nấm, tôi loay hoay tìm một hồi chưa thấy điều mình muốn tìm. Tôi hỏi hai bạn trẻ đứng cạnh họ nghĩ gì về gói snack. Một bạn nói, bao bì đẹp. Bạn kia hỏi “Ủa, chẳng thấy tiêu chuẩn gì hết?”. Tôi nói có điều kiện tối thiểu là đăng ký an toàn vệ sinh thực phẩm và cám ơn bạn trẻ. Thật mừng khi bạn đồng cảm là khi đi mua món gì cũng tìm xem sản phẩm có tiêu chuẩn gì không…

Tìm thông tin về tiêu chuẩn, một thói quen thường thấy ở siêu thị các nước, xem chừng chưa thông dụng ở ta?

Tôi gặp Hậu, ông chủ sầu riêng 6 Ri ở quán cà phê Regina của ông “vua sấy trái cây” Nguyễn Lâm Viên. Hậu tâm sự: nhiều lúc cháu muốn ghé đây hỏi thăm anh Viên về kỹ thuật sấy sầu riêng, nhưng nghĩ, thôi lo cho có đủ “vốn căn bản” rồi đi tìm chú chưa muộn.

Hậu là kỹ sư tự động hóa và công nghệ thông tin (tốt nghiệp Đại học Bách Khoa TP.HCM), anh bỏ chỗ làm ở công ty đa quốc gia về nhà “vì muốn dành cả đời theo nghề của cha”, người nông dân đã đoạt hai giải nhất trong cuộc thi chọn sầu riêng ngon nhất năm 1998. Trồng sầu riêng sạch để có chất lượng đặc biệt, bán được giá cũng đặc biệt, khi diện tích trồng tăng nhanh, anh nghĩ đến giá trị gia tăng cao cho cây sầu riêng: chế biến. Và anh bắt đầu con đường khó: xây dựng tiêu chuẩn.

Tôi hỏi Hậu bắt đầu con đường làm tiêu chuẩn như thế nào? Thì ở chính BSA thôi cô, nhiều lần, dự huấn luyện luôn có chuyên đề khuyến khích xây dựng tiêu chuẩn. Và cháu tính toán thật kỹ, cuối cùng chọn HACCP. Anh chàng này quá căn cơ về kỹ thuật,chất lượng và cả thương mại nữa. Với HACCP, tiêu chuẩn đảm bảo an toàn – chất lượng cho nông sản chế biến, anh bắt đầu từ xây nhà xưởng đúng quy cách, quy trình, đào tạo nhân lực đủ chuẩn thực hành, và luôn theo dõi kiểm tra việc thực hành.

Tôi hỏi Hậu ngán nhất điều gì khi áp dụng HACCP? Dạ, sợ lây nhiễm chéo. Đúng là giọng “người trong nghề”. Và với HACCP thực hành thật nghiêm, sau đó làm tiêu chuẩn Halal (Hồi giáo) hay đáp ứng yêu cầu của FDA của Hoa Kỳ, Hậu vượt qua không khó… Vì thế chỉ trong một năm bị “Cô Vi” cản đường kinh doanh, anh hoàn tất việc lấy thêm một dãy các tiêu chuẩn cần thiết.

Với chị Hai Lý của bánh tét Trà Cuôn, Trà Vinh thì tôi còn ngạc nhiên hơn. Người phụ nữ đôn hậu, hơi rụt rè, năm năm trước còn khoe với tôi, vừa xuất lô bánh tét ra “nước Bắc” (khiến tôi phải giải thích rõ điều mà chị chưa biết khi suốt đời chỉ quẩn quanh với lò bánh nuôi gia đình) nay đã chững chạc thực hành tiêu chuẩn HACCP. À, chị vừa nhận giấy chứng nhận cuối năm 2020. Tất cả màu chị dùng đều là tự nhiên, không hóa chất.

Nhiên liệu dùng phải là tràm bông vàng và khuynh diệp, bảo đảm không khói, ảnh hưởng chất lượng bánh và sức khỏe công nhân. Kính của phòng sơ chế được dán băng keo trong để kính vỡ không rơi vào bánh và ảnh hưởng sức khỏe thợ. Tất cả yêu cầu kỹ thuật đều được chị tuân thủ một cách tự nhiên, khiến mọi người trong xưởng cũng tự nguyện làm theo đúng như cách của chị. Tôi nhìn chị Hai Lý nhẹ nhàng điều khiển việc sản xuất (vì đã có đầy đủ khung kỹ thuật từ tiêu chuẩn) mà tâm phục bởi chị đã đi một bước dài quá.

Trong hàng loạt bạn trẻ khởi nghiệp quyết chí theo con đường làm ăn căn cơ, lâu dài, bây giờ đã có rất nhiều bạn lấy được các tiêu chuẩn như Sokfarm (vừa có HACCP, vừa có ISO 22000…), Vườn nhà mình với bánh chùm ngây (HACCP), ta có thể nhìn thấy tầm nhìn và mong muốn đi xa vững chắc của họ.

Với các công cụ mà toàn thế giới công nhận đảm bảo việc doanh nghiệp tự kiểm tra hệ thống an toàn thực phẩm (chế biến),  các nhà sản xuất cam kết ngăn chặn các nguy cơ không an toàn dựa trên khoa học. Không ồn ào tốn kém cho những cuộc tôn vinh hào nhoáng, họ khởi nghiệp với lựa chọn bản lĩnh, khoa học là đầu tư thời gian, công sức, tiền bạc trong việc xây dựng hệ thống tuân thủ các quy định nhất quán của quốc tế để hội nhập.

Chúng ta có thể an tâm khi mai này, ngay trên thị trường trong nước hay thế giới, sản phẩm của họ nghiễm nhiên đứng ngang vai với bất kỳ thương hiệu nổi tiếng nào bằng lời cam kết an toàn, chất lượng mà cả thế giới công nhận.

Kim Hạnh